Trouw onthult: Stichting Rookpreventie Jeugd aan de kant gezet om activistische toon

26 maart 2019

Stichting Rookpreventie Jeugd is recent uit de Alliantie Nederland Rookvrij gezet en KWF Kankerbestrijding heeft haar subsidie voor TabakNee aan de stichting stopgezet. Dat nieuws brengt Trouw vandaag naar buiten. KWF en de Alliantie vinden de koers van Stichting Rookpreventie Jeugd te activistisch. Een stuk op TabakNee was de druppel.

“De Nederlandse tabaksbestrijders hebben heibel in eigen kring”, schrijft dagblad Trouw vandaag. De Alliantie Nederland Rookvrij, het samenwerkingsverbond van ruim 150 bedrijven, gemeenten, ziekenhuizen, patiënten- en artsenverenigingen, vindt dat de Stichting Rookpreventie Jeugd (SRPJ) van de longartsen Wanda de Kanter en Pauline Dekker te veel de confrontatie zoekt. Om die reden heeft de Alliantie begin maart eenzijdig het lidmaatschap van de SRPJ opgezegd.

Eerder had de nieuwe directie van KWF Kankerbestrijding de SRPJ al te kennen gegeven dat de subsidie die de stichting in de afgelopen zes jaar had gekregen voor TabakNee per 1 januari 2019 werd stopgezet. Directe aanleiding daarvoor was een conflict over een stuk op TabakNee, waarin het ministerie van VWS werd opgeroepen oud-fractievoorzitter van GroenLinks Jolande Sap terug te trekken als voorzitter van de gespreksgroep tabakspreventie. Die gespreksgroep, de ‘tabakstafel’, moest de tabaksparagraaf in het Nationaal Preventieakkoord voorbereiden. TabakNee wees erop dat Sap sinds 2015 ook commissaris is van advies- en accountantsorganisatie KPMG. Dat bureau heeft meermalen dubieuze onderzoeken uitgevoerd in opdracht van de tabaksindustrie.
KWF vroeg direct om verwijdering van dit artikel van TabakNee, omdat het potentieel schadelijk kon zijn voor KWF’s inbreng in het Preventieakkoord. De redactie van TabakNee weigerde dit pertinent. Eind 2018 leidde dit conflict tot stopzetting van de subsidie.

Naming & shaming

TabakNee zag in 2013 het licht. Direct baarde de site opzien omdat daarop volgens het principe van naming & shaming politici en lobbyisten werden genoemd die als belangenbehartigers van de tabaksindustrie optraden. Ook de rol van de Haagse politiek wordt scherp de maat genomen op de site.
Dat wekt weerstand. “TabakNee wordt door tabaksfabrikanten en hun lobbyïsten gehaat”, schrijft Joop Bouma in Trouw. Bouma, auteur van ‘Het Rookgordijn’, werkt aan een nieuw boek over de tabaksindustrie, het huidige overheidsbeleid en de opstelling van de drie gezondheidsfondsen KWF Kankerbestrijding, Longfonds en Hartstichting in het rookdebat. ‘De Sjoemelsigaret’ verschijnt in mei.
De activistische toon van TabakNee krijgt ook van rookbestrijders kritiek. “Ik ben geen voorstander van dat uit de losse heup schieten’’, tekent Bouma op uit de mond van Marc Willemsen, hoogleraar tabaksontmoediging en werkzaam bij het Trimbos Instituut. “Ik ben toch te veel de exponent van de Nederlandse cultuur: met de flow meegaan, niet confronterend, rustig kijken waar je invloed kunt hebben. Je moet er in de Nederlandse verhoudingen niet te hard ingaan.’’

Positieve insteek

Dat blijkt ook de mening van Floris Italianer, voorzitter van de Alliantie Nederland Rookvrij en directeur van de Hartstichting. Bouma citeert uit een brief van Italianer aan de leden dat de Alliantie wil “…werken vanuit een positieve insteek: de verbindende factor zijn, stimuleren en motiveren en inspelen op waar de kansen liggen.”
Longarts en SRPJ-voorzitter Wanda de Kanter is dat veel te vrijblijvend. In februari riep zij op haar eigen site gezondheidsfondsen als KWF Kankerbestrijding, Hartstichting en Longfonds op om “met harde campagnes de noodzaak van de rookvrije generatie te onderbouwen” en “politieke druk uit te oefenen.’’ Voor Italianer was dat mede de reden om SRPJ uit de Alliantie te zetten.

Mentaliteitsverandering

Onder de Alliantie-leden is niet iedereen het eens met die beslissing. De voorzitter van de vereniging Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG), professor Dink Legemate, vaatchirurg en hoofd chirurgie van het AMC in Amsterdam, tekende volgens Trouw protest aan. De vereniging NTvG besloot drie jaar geleden uit het eigen vermogen een miljoen euro te investeren in de strijd tegen het roken. De SRPJ kreeg daar een deel van.
“Met hun activistische aanpak en de strafzaak tegen de tabaksindustrie zijn Wanda de Kanter en Frits van Dam, de voortrekkers van de Stichting Rookpreventie Jeugd, er in een paar jaar in geslaagd het volkomen vastgelopen tabaksdossier weer in beweging te krijgen”, schreef Legemate. “Zij hebben een werkelijke mentaliteitsverandering in Nederland in gang gezet rond de tabaksindustrie en tabaksgebruik.’’
Trouw vervolgt: “Volgens Legemate heeft de Alliantie ondertussen een slappe rol gespeeld in de onderhandelingen over het Nationaal Preventieakkoord en initiatieven van de Stichting Rookpreventie Jeugd en het NTvG ‘stelselmatig geboycot’. Een pleidooi voor het instellen van een tabaksverslavingsfonds en het opzetten van een stelsel van vergunningen voor tabaksverkoop, werd volgens Legemate zonder argumenten terzijde geschoven. […] De Alliantie heeft zich volgens Legemate naïef opgesteld en ‘veel te veel mee bewogen met de politiek. Daardoor ligt er nu een akkoord dat weinig gaat betekenen voor de strijd tegen de tabaksverslaving in Nederland.’’