‘Bescherm de kwetsbaren tegen de almacht van de tabaksindustrie’

16 juli 2020

Het zorgsysteem in Nederland moet op de schop om de kwetsbaarsten in de samenleving te beschermen tegen de macht van de tabaks-, fastfood- en alcoholindustrieën, schrijft longarts Wanda de Kanter in haar nieuwste boek Parasiet der kwetsbaren. “Er bestaat geen enkele prikkel om ziekte te voorkomen.”

Door de webredactie

Een Arts des Vaderlands, sociale dienstplicht, een vergunningstelsel voor de verkoop van tabak, jaarlijkse verhoging van de tabaksaccijns, betere rookstophulp en een primaire rol voor huisartsen bij rookpreventie. Dat zijn de aanbevelingen die longarts Wanda de Kanter doet in haar vandaag verschenen boek Parasiet der kwetsbaren. Een nieuwe kijk op gezondheidsbeleid. Het tachtig pagina’s tellende boek is het eerste in een serie ‘Vitale ideeën voor de wereld van morgen’ van uitgeverij Pluim.

Met de coronacrisis als aanleiding laat De Kanter zien dat er al veel langer een extreem dodelijke epidemie gaande is, die zich grotendeels onzichtbaar voltrekt en vooral de meest kwetsbare mensen in de samenleving treft. De corona-epidemie maakt deze kwetsbaren tijdelijk even zichtbaar: het zijn de mensen die het minste weerstand kunnen bieden aan de marketing van industrieën die tabak, fastfood en alcohol verkopen. Want behalve oude mensen, hebben mensen met niet-overdraagbare ziekten, zoals (ernstig) overgewicht of hart-, hersen- en longfalen als gevolg van hun leefstijl de slechtste kansen Covid-19 te overleven.

Overheid moet ingrijpen

Met hun marketing, die ook nog eens bewust gericht is op kinderen uit de lagere sociaaleconomische klassen, parasiteren die industrieën op de kwetsbaarste groepen in de samenleving. De overheid zou net zo moeten ingrijpen bij deze verborgen epidemie als het nu doet bij de corona-epidemie, vindt De Kanter. In plaats daarvan hamert de politiek nog steeds op de vrijheid van het individu en het eigen-schuld-dikke-bultprincipe.

Maar, schrijft De Kanter, “de discussie in de media over dikke oude rokers is hardvochtig van toon, denigrerend en wordt gevoerd door de verkeerde mensen vanaf hun morele hoogvlakten: door mensen die niets weten van aanleg, van genen. Mensen die niet weten hoe bepalend het is waar jouw wieg heeft gestaan. Mensen die zich onvoldoende het effect realiseren van de geldverslindende reclamecampagnes gericht op jongeren.”

Verslaafd gemaakten

Met een aantal uit haar eigen praktijk gegrepen voorbeelden probeert De Kanter empathie op te wekken voor de slachtoffers van de consumptie-epidemie, de verslaafd gemaakten die zonder hulp niet van hun verslavingen afkomen. Daarbij richt De Kanter haar pijlen met name op de tabaksindustrie, die ze al tien jaar bestrijdt en die in Nederland verantwoordelijk is voor 20.000 doden per jaar, meer dan het aantal doden aan overgewicht, weinig beweging, alcohol, verkeersdoden en hoge bloeddruk samen.

Maar De Kanter legt de verantwoordelijkheid ook elders. “Dat de tabaksindustrie legaal is wil niet zeggen dat het een ‘rechtvaardige’ industrie is”, schrijft zij. Geen reden dus om je schouders op te halen over de schade die zij aanricht. In het begin van haar carrière als arts viel het De Kanter al op hoeveel spoedconsulten en -opnames in het ziekenhuis gedragsgerelateerd bleken te zijn. Het systeem van de gezondheidszorg in Nederland is echter niet gericht op het voorkómen van al die aandoeningen die het gevolg zijn van een ongezonde leefstijl. De gezondheidszorg werkt met Diagnose Behandel Combinaties en komt dus pas in actie als er sprake is van ziekte. Het verdienmodel van de zorg is daar ook op gebaseerd. “Er bestaat geen enkele prikkel om ziekte te voorkomen”, stelt De Kanter vast. “Er is geld en aandacht voor alles, behalve voor het voorkomen van ellende. Parasiteren wij dusdanig niet allemaal op de kwetsbaren?”

Actievere preventie

De Kanter pleit daarom voor betere voorlichting en een veel actievere rol van de zorgwereld, jeugdzorg en huisartsen voorop, bij de preventie van leefstijlziekten. De zorgverleners moeten niet alleen individuele voorlichting geven, maar ook aan politiek en samenleving als geheel uitleggen wat er gaande is. Het hele systeem moet op de schop en daarom pleit De Kanter onder meer voor aanstelling van een Arts des Vaderlands, die onafhankelijk van politieke partijen, een plaats in het kabinet zou moeten krijgen. “Iemand die verstand heeft van epidemiologie, statistiek, een dokter in hart en nieren, die empathisch vermogen heeft, visionair is en kennis heeft van sociaaleconomische verhoudingen. […] Iemand die niet de economie vooropstelt (dat doet de rest van het kabinet wel), iemand die zich niet laat belobbyen door de industrie.” Want, zegt De Kanter: “De toekomst van een kind is te belangrijk om aan de politiek over te laten.”

Wanda de Kanter
Parasiet der kwetsbaren
Een nieuwe kijk op gezondheidsbeleid
Uitgeverij Pluim
ISBN 9789083073668
€ 10,99

UPDATE 22-07-2021

In een podcast met Frederique de Jong voor website Follow The Money licht Wanda de Kanter haar boek nader toe.

Op website Joop geeft Fons Burger, hoofdredacteur van Dif, een persoonlijke reactie op een voorpublicatie van Parasiet de kwetsbaren.