Wanda de Kanter: ‘Aandacht voor ziekte moet plaatsmaken voor preventie’

5 januari 2021

De marktwerking in de zorg moet op de schop en de samenleving moet veel meer inzetten op primaire preventie, het voorkomen van ziekten die het gevolg zijn van rookverslaving en andere ongezonde gewoonten, stelt Wanda de Kanter. “Expres verslavend gemaakte sigaretten moeten van de markt verdwijnen.”

Tijdens de huidige coronapandemie geven we miljarden uit om te voorkomen dat mensen ziek worden. Net zo zouden we veel meer geld moeten uitgeven aan preventie van niet-overdraagbare ziekten, stelt longarts Wanda de Kanter, voorzitter van Rookpreventie Jeugd.

In de onlangs door de Wereldgezondheidsorganisatie gepubliceerde top 10 van doodsoorzaken staan zeven niet-overdraagbare ziekten, waaronder hartfalen, beroertes, longziekten en diabetes. Allemaal aan leefstijl gerelateerde ziekten. Maar in plaats van de oorzaken aan te pakken, is het hele zorgsysteem gericht op de behandeling van die ziekten.

Ministerie van Ziekte

“Het ministerie van Volksgezondheid zou eigenlijk het ministerie van Ziekte moeten heten”, zei De Kanter in een recent interview bij Nieuwsweekend op NPO Radio 1. “De hele financiering van de zorg is gericht op de behandeling van ziekten. Artsen, ziekenhuizen, zorgverzekeraars, allemaal komen ze pas in actie als mensen zich melden met een ziekte. Voor preventie, dus bijvoorbeeld het voorkomen dat kinderen beginnen met roken, is nauwelijks geld.”

Maar die hart- en vaatziekten en longaandoeningen die de WHO noemt, worden wel voor het merendeel veroorzaakt door de tabaksverslaving van mensen, vult De Kanter aan tegenover TabakNee. In Nederland kunnen we alleen al twintigduizend doden per jaar voorkomen door te zorgen dat geen kind meer begint met roken.

Secundaire preventie nieuw verdienmodel

Bij politieke partijen is ondertussen wel een kentering te ontwaren. Bijna alle verkiezingsprogramma’s voor de komende Tweede Kamerverkiezingen noemen in de paragraaf over de zorg preventie als een speerpunt. Maar De Kanter ziet tegelijkertijd dat er nu veel nadruk komt op secundaire preventie, in dit geval hulp bij het ombuigen van slechte gewoonten voordat ziekte is ontstaan.

“Secundaire preventie is een nieuw verdienmodel aan het worden. Overal staan gezondheidscoaches op die bijvoorbeeld mensen helpen om af te vallen. De gekwalificeerde rookstophulp wordt nu uit de basisverzekering vergoed. Dat is allemaal fantastisch, maar dan heb je het opnieuw over bestrijding van symptomen, in plaats van voorkomen dat die symptomen ontstaan.”

Beperkt effect

Bovendien is het effect van al die interventies beperkt, zoals hoogleraar Voeding en gezondheid Martijn Katan in november in zijn column in NRC schreef: “Het slagingspercentage bij afvallen is op termijn nauwelijks beter dan bij afkicken van heroïne.” Er zijn zwaardere middelen nodig, zoals die al wel voor tabak worden ingezet, schrijft hij. “De maatregelen daartegen worden nog zwaarder. De prijs van sigaretten gaat op termijn naar een tientje per pakje en de verkoop via automaten, supermarkten en internet wordt verboden. Rokers worden steeds meer uit het maatschappelijk leven verdrongen.”

Daarbij wijst Katan ook op de paradox die eerder door hoogleraar Sociale Geneeskunde Anton Kunst is benoemd, namelijk dat de maatregelen bedoeld om mensen in de lagere sociaaleconomische regionen te helpen, vooral effect hebben bij hoger opgeleiden. Ook Katan put hoop uit het feit dat de politieke wind lijkt te draaien en de kiezer roept om minder marktwerking en meer overheidsingrijpen.

Tabak moet van de markt gehaald

Voor De Kanter is glashelder waar dat overheidsingrijpen toe moet leiden. Bij Nieuwsweekend zei ze: “De ogen moeten worden geopend dat de producten die de tabaksindustrie door allerlei toevoegingen expres zo verslavend heeft gemaakt van de markt moeten worden gehaald.” Het is tijd dat “de grote multinationals die zorgen dat kinderen zo ongezond worden” worden aangepakt. “We moeten alles inzetten om te zorgen dat we onze samenleving gezonder en weerbaarder maken. Voor mij is gezondheid niet het hoogste ideaal. Maar wat ik als dokter aan lijden heb gezien, maakt dat ik zeg dat we alles moeten inzetten op primaire preventie. Een deel van de winsten van de tabaksindustrie moet naar een Verslavingsfonds vloeien bestemd voor preventie. Daarmee helpen we ook de mensen die in armoede leven, want als er geen sigaretten meer zijn gaat een groot deel van die mensen boven de armoedegrens komen, zoveel geven zij immers uit aan hun verslaving.”

longziekten | verslavingsfonds | rookpreventie | tabaksverslaving | jeugdroken