Europees Hof van Justitie zegt sjoemelsigaret de wacht aan

22 februari 2022

Het Hof van Justitie van de EU opent de weg voor de Nederlandse rechter om een einde te maken aan de sjoemelsigaret met gaatjes in de filter. Door die gaatjes zijn de metingen van de gif-uitstoot niet in overeenstemming met wat rokers in werkelijkheid inhaleren.

Het Hof van Justitie van de Europese Unie in Luxemburg stelt de Nederlandse bestuursrechter in staat om een einde te maken aan de sjoemelsigaret. Dat is de kern van de uitspraak van het Hof in de handhavingszaak die Rookpreventie Jeugd, de Gemeente Amsterdam en 15 organisaties uit de gezondheidszorg hebben aangespannen tegen de overheid.

In deze zaak wordt van de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) gevraagd dat zij optreedt tegen de verkoop van sigaretten die de wettelijke norm voor de uitstoot (emissies) van teer, nicotine en koolmonoxide (TNCO) overschrijden. De eisers, bijgestaan door mr. Phon van den Biesen, stellen dat dit geldt voor alle op de markt aanwezige filtersigaretten. Die zijn immers allemaal voorzien van minuscule gaatjes in de filters, waardoor tijdens metingen schone lucht wordt aangezogen die zich mengt met de tabaksrook. De rookmachines meten daardoor lagere waarden dan de roker in werkelijkheid binnenkrijgt, omdat rokers de gaatjes in de filters met vingers en lippen afsluiten. In 2018 stelde het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) vast dat in het werkelijke gebruik de TNCO-emissies 2 tot 26 keer zo hoog zijn als de wettelijk toegestane norm van 10 mg teer, 1 mg nicotine en 10 mg koolmonoxide.

ISO-methode onbruikbaar

De Rechtbank in Rotterdam legde in deze zaak verschillende prejudiciële vragen voor aan het Europees Hof, omdat de wettelijke bepalingen in dit geval voortkomen uit de EU-Tabaksproductenrichtlijn (TPD, 2014/40).

In zijn arrest stelt het Europees Hof nu dat de ISO-meetmethode die in de TPD en de Nederlandse wet wordt voorgeschreven als de te gebruiken methode om de uitstoot van sigaretten te meten, op zichzelf niet onwettig is. Maar omdat deze methode niet openbaar is en dus door particulieren niet kan worden ingezien en beoordeeld, mag volgens het Hof deze ISO-methode particulieren niet worden tegengeworpen wanneer zij vragen om handhaving van de wettelijke emissienormen voor sigaretten. Met andere woorden: de NVWA kan zich bij haar handhavingsplicht niet beroepen op het feit dat de ISO-methode nu eenmaal in de wet staat.

Het Hof zegt letterlijk dat wanneer particulieren om handhaving van de emissienormen vragen, de methode die daarvoor wordt gehanteerd niet de ISO-methode mag zijn en “volgens wetenschappelijke en technische ontwikkelingen of volgens internationaal overeengekomen normen geschikt [moet] zijn om de emissieniveaus te meten die bij beoogd gebruik van een sigaret vrijkomen, waarbij een hoog niveau van bescherming van de menselijke gezondheid, met name voor jongeren, als basis moet worden genomen.”

Een woordvoerder van het Europees Hof zegt in het AD: “Eigenlijk wordt de zaak teruggegeven aan de rechtbank Rotterdam met de opdracht het publiek duidelijk te maken hóé de hoeveelheid schadelijke stoffen wordt gemeten. […] Feitelijk krijgt de rechtbank Rotterdam nu de opdracht te onderzoeken of de meetmethode in orde is geweest met het oog op de volksgezondheid of dat een andere meetmethode niet toch beter was. De rechtbank Rotterdam heeft alle info en het Europese Hof zegt nu dat de bestuursrechter in Nederland prima zelf kan beoordelen wat de beste meetmethode is. Het kan dus nog alle kanten op.”

‘Doorbraak in discussie over sjoemelsigaret’

In een reactie zegt advocaat Van den Biesen: “Het Europees Hof zegt met zoveel woorden dat de ISO-methode in de prullenbak kan en dat de Nederlandse bestuursrechter bij de beoordeling van ons handhavingsverzoek moet uitgaan van een meetmethode die het dichtst in de buurt komt van de werkelijke gif-inname van rokers. De boodschap is: Weg met de ISO-methode, burgers hebben recht op de bescherming die in de wet is omschreven. We zijn er nog niet, maar dit arrest is zonder meer een doorbraak in de discussie over de sjoemelsigaret.”

‘Einde sjoemelsigaret in zicht’

Longarts Wanda de Kanter, voorzitter van Rookpreventie Jeugd, voegt toe: “Deze uitspraak opent de weg naar het einde van de sjoemelsigaret. Dat is ontzettend goed nieuws, boven op het bericht dat het Europees Parlement vorige week een resolutie over de bestrijding van kanker aannam, waarin ook wordt gepleit voor herziening van de meetmethode. De tabaksindustrie heeft jarenlang op een frauduleuze manier mensen extra verslaafd kunnen maken en houden, maar deze uitspraak maakt duidelijk dat die praktijk geen stand kan houden.”

NVWA | sigarettenfilter | Europees Hof | sjoemelsigaret | TNCO | ISO-methode | meetmethode | rechtszaak