Maatschappelijke discussie komt goed op gang na afwijzende beslissing OM

23 februari 2018

Het sepot van de aangiften tegen de tabaksindustrie heeft een golf aan publiciteit opgeleverd, die laat zien hoe serieus deze zaak inmiddels wordt genomen en hoezeer de maatschappelijke steun groeit om de tabaksindustrie een halt toe te roepen.

Als het bij de aangifte tegen de tabaksindustrie alleen te doen was om publicitaire aandacht, dan is die operatie meer dan succesvol te noemen. Het nieuws over de beslissing van het Openbaar Ministerie om geen vervolging van de tabaksfabrikanten in te stellen domineerde donderdag 22 februari 2018 de nationale pers. Landelijke (NRC Handelsblad, Het Parool) en regionale kranten openden met het nieuws, net als ’s avonds het NOS Journaal en RTL Nieuws. Op de radio was het hét item van de dag en ook de dagelijkse talkshows (DWDD) en nieuwsrubrieken (Nieuwsuur) besteedden uitgebreid aandacht aan het onderwerp.

Internationaal

Ook internationaal krijgt het nieuws veel aandacht. Van The Guardian, The Independent en The Washington Post, tot de Japan Times, van ABC, NBC en Fox tot Channel New Asia, grote en kleinere nieuwsorganisaties in alle uithoeken van de wereld maken melding van de Nederlandse poging de tabaksfabrikanten voor de strafrechter te krijgen.

Brede maatschappelijke discussie

De prominente media-aandacht, ook in aanloop naar de beslissing van het OM, maakt in ieder geval duidelijk dat er een brede maatschappelijke discussie op gang is gekomen en dat overal steeds beter doordringt dat de tabaksindustrie een manipulatieve industrie is die mensen opzettelijk verslaafd maakt aan een dodelijk product.
Of, zoals prominent kankeronderzoeker René Bernards (Nederlands Kanker Instituut) het in De Wereld Draait Door stelde: “Roken is een kwestie van voortschrijdend inzicht. Maatschappelijk beginnen we nu steeds meer te begrijpen dat roken geen vrije keus is, maar het openbaar ministerie moet dat nog even doorkrijgen. Op een gegeven moment krijg je een breed maatschappelijk momentum, dat krijg je hier ook. Vroeger of later gaat het de goede kant op. Dat is gewoon een kwestie van tijd en blijven duwen en blijven proberen.”

Groot draagvlak

Het Openbaar Ministerie zei later op de avond bij monde van hoofdofficier van Justitie Marianne Bloos in Nieuwsuur dat de brede maatschappelijke steun die inmiddels voor de zaak is gegroeid niet van invloed is geweest op de beslissing van het OM. “Het is van belang dat Ficq een maatschappelijke discussie wil starten en het is wel duidelijk dat er groot maatschappelijk draagvlak is voor deze discussie”, zei Boos. “Maar het strafrecht is niet het podium om een maatschappelijk discussie te voeren. Het strafrecht kijkt alleen maar naar de haalbaarheid van een strafrechtelijke vervolging en die is er niet, want er is geen strafbaar feit gepleegd door de tabaksfabrikanten.”

Restrictieve uitleg

Advocaat Bénédicte Ficq ziet dat nog steeds anders, maakte ze onder meer in DWDD duidelijk. In haar visie heeft het OM zich ‘best simpel’ van de zaak afgemaakt. “Het OM heeft een redelijk restrictieve uitleg gegeven aan de wet”, stelde Ficq, “en heeft ook laten zien dat ze niet heel goed begrijpen wat verslaving aan tabak is.”
Ficq weet zeker dat de brede steun wel degelijk van groot belang is. “De steun is per definitie een ongelofelijke versterking van de zaak en ik wil ook een oproep doen om nog meer steun te krijgen en bijvoorbeeld middelbare scholen op te roepen om ook aangifte te doen. Om te laten zien dat al die jongeren, die helemaal niet geacht worden om sigaretten te mogen kopen, als verslaafden voor de portjes van de school staan. En ik hoop dat de rijken der aarde in de spiegel kijken en als aandeelhouders hun geld wegtrekken uit deze industrie.”

Politiek aan zet

In Nieuwsuur en ook in Trouw wees hoofdofficier Bloos ook naar de politiek. “In Brussel én in Den Haag moet deze discussie worden gevoerd”, stelt Bloos. Staatssecretaris Blokhuis liet Nieuwsuur in een reactie weten er alles aan te willen doen ‘om mensen van het roken af te brengen’ rond de zomer met maatregelen te komen die volwassenen moeten helpen om van het roken af te komen en jongeren om er nooit aan te beginnen. “Er moet een rookvrije generatie ontstaan”, aldus de staatssecretaris.

De lokale politiek is op dit punt vaak al verder, zoals blijkt uit het antwoord dat de Amsterdamse wethouder Eric van der Burg in DWDD gaf op de vraag waarom Amsterdam ook aangifte deed tegen de tabaksfabrikanten. “We staan vooral achter de rokers die verslaafd zijn gemaakt door een industrie die doelbewust mensen verslaafd wil maken om daar geld aan te verdienen. We staan achter de mensen die daar ziek van zijn geworden en in sommige gevallen ook aan gaan overlijden of de nabestaanden van die mensen en dan verdienen juist die mensen de steun van de lokale overheid. Dus daarom hebben wij als Amsterdam gezegd, we doen mee.”

Petitie

Gisteren is op internet – onafhankelijk van Rookpreventie Jeugd en Sick of Smoking – een petitie gestart onder de titel 'Stop de tabaksindustrie', aan het adres van de Tweede Kamer met de simpele oproep: ‘Met onmiddellijke ingang de tabaksindustrie een halt toe te roepen!’

Schaamteloze industrie

Hoe schaamteloos en manipulatief de tabaksindustrie is, bleek opnieuw uit de onverbloemde reclameboodschap van Philip Morris waarmee Nieuwsuur het item afsloot: “Philip Morris Holland zet zich vol in voor een rookvrije toekomst gebaseerd op innovatieve, rookloze producten die een veel betere keuze zijn dan het roken van sigaretten. Onze doelstelling is dat deze rookloze alternatieven de traditionele sigaret zo snel mogelijk vervangen. Dit is in het belang van rokers, de volksgezondheid en de samenleving in het algemeen.”
Onderzoekers van de Universiteit van Californië toonden eerder al aan dat deze bewering geen standhoudt.

Alle reden voor Ficq om namens haar cliënten de strijd onverminderd voort te zetten. “Ik ben niet klaar”, zei ze strijdbaar tegen Matthijs van Nieuwkerk.